عرفان شیعی

عرفان اسلامی در بستر تشیع

عرفان شیعی

عرفان اسلامی در بستر تشیع

در مناجات هشتم از مناجات‌های پانزده‌گانۀ منسوب به امام سجاد علی بن الحسین علیهما السلام که مناجات مریدین نام گرفته و خواندنش همیشه و به خصوص در روزهای جمعه مستحب است، آمده است:

«فَاسْلُکْ بِنَا سُبُلَ الْوُصُولِ إِلَیکَ وَ سَیرْنَا فِی أَقْرَبِ الطُّرُقِ لِلْوُفُودِ عَلَیکَ قَرِّبْ عَلَینَا الْبَعِیدَ وَ سَهِّلْ عَلَینَا الْعَسِیرَ الشَّدِید» (مفاتیح الجنان؛ بحارالانوار، ج۹۱، ص۱۴۷)؛

«بار پروردگارا! ما را در راه‌های رسیدن به خودت سیر ده و ما را در نزدیک‌ترین راه‌ها برای حضور به خدمتت سیر ده، دور را بر ما نزدیک ساز و سخت و دشوار را بر ما آسان فرما».

در دعای دیگری که مرحوم مجلسی در بحار از کتاب العتیق الغروی نقل کرده، آمده است:

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ یسِّرْ لِی الْأَعْمَالَ الَّتِی تُحِبُّهَا وَ تُحِبُّ الْعَامِلِینَ لَهَا وَ أَعِنِّی عَلَیهَا وَ اصْرِفْ عَنِّی الْأَعْمَالَ الَّتِی تَکْرَهُهَا وَ تَکْرَهُ الْعَامِلِینَ لَهَا وَ أَعِنِّی عَلَی تَرْکِهَا اللَّهُمَّ أَوْصِلْنِی إِلَیکَ مِنْ أَقْرَبِ الطُّرُقِ إِلَیکَ وَ أَسْهَلِهَا عَلَی اللَّهُمَّ أَعِزَّنِی بِالِانْقِطَاعِ إِلَیکَ بِلَا ضَرُورَۀ وَ أَحْسِنْ لِی الْأَدَبَ بِلَا عُقُوبَۀ وَ أَجْزِلْ لِی الثَّوَابَ بِلَا مُصِیبَۀ وَ أَحْسِنْ لِی الِاخْتِیارَ بِلَا کَرَاهِیۀ اللَّهُمَّ خِرْ لِی بِمَیسُورِ الْأُمُورِ لَا بِمَعْسُورِهَا وَ اجْعَلْ لِی فِی ذَلِکَ مَا تُحِبُّ اللَّهُمَّ وَجِّهْنِی لِلْخَیرِ وَ یسِّرْنِی لَهُ وَ أَعِنِّی عَلَیهِ وَ اجْعَلْنِی مِنْ أَهْلِهِ وَ ارْزُقْنِی حُسْنَ الْأَدَبِ فِیمَا تَوَجَّهْتُ إِلَیکَ فِیهِ اللَّهُمَّ اجْعَلْنِی لَکَ شَاکِراً وَ لَکَ ذَاکِراً وَ لَکَ حَامِداً وَ إِلَی طَاعَتِکَ عَامِداً وَ بِقَضَائِکَ رَاضِیاً وَ عَنْ سَخَطِکَ نَائِیاً یا أَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ» (بحارالانوار، ج۹۲، ص۴۰۷)؛

«بار پروردگارا! بر محمد و آل محمد درود فرست و برایم کارهایی که تو آنها و عاملان به آنها را دوست می‌داری، آسان ساخته و مرا بر انجامش کمک نما و کارهایی را که تو آنها را و عاملان به آنها را ناپسند می‌شماری، از من دور ساخته و مرا بر ترکش کمک نما.

بار پروردگارا مرا از نزدیک‌ترین راه‌ها (راه میان‌بُر) به سویت و آسان‌ترین راه‌ها برایم، برسان.

بار پروردگارا! مرا به اینکه نه در اضطرارها که همیشه فقط به سوی تو متوجه و منقطع باشم عزت بخش و بدون مجازات نیکو ادبم فرما و بدون ابتلا به مصیبت‌ها ثوابم را بزرگ گردان و به دور از ناخشنودی و ناپسندی گزینشم نیکو گردان.

بار پروردگارا! برایم کارهای آسان و نه سخت و دشوار اختیار کرده و مقدر فرما و در میان کارها آنچه تو دوست داری قرار ده.

بار پروردگارا! به سوی خیر و نیکویی راهی‌ام کن و آن را برایم آسان ساز و بر انجامش یاری‌ام ده و مرا از اهل خیر قرار ده و در راهی که به سویت می‌پیمایم، ادبی نیکو روزی‌ام ساز.

بار پروردگارا! مرا برای خودت سپاس‌گزار، ستایشگر و یادآور قرار ده و به سوی طاعتت قاصد، به قضا و قَدَرَت راضی و از ناخوشنودی‌ات دور گردان. ای ارحم الراحمین».

این دعا را کامل آوردیم، زیرا علاوه بر تصریح به مقصود ما مشتمل بر مطالبی عالی بود و در دسترس نیز کمتر بود( متاسفانه پس از نگارش کتاب مفاتیح الجنان از سوی مرحوم حاج شیخ عباس قمی، حتی خواص ـ تا چه رسد به عوام ـ در مقوله دعا کانالیزه شده‌اند و گویا همه دعاها در مفاتیح است. فقیه عارف حضرت آیت‌الله بهجت می‌فرمود: «ما با کسی که «اقبال» سید را نداشته باشد و با آن مأنوس نباشد، رفاقت نمی‌کنیم» و بسیار دعاهاست که در اقبال هست و در مفاتیح نیامده است. اخیراً کتابی در ادعیه چهارده معصوم با نام «موسوعى الادعیة» به همت بنیاد پژوهش‌های آستان‌قدس رضوی چاپ شده که نزدیک به ۵۰۰۰ صفحه و در ۶ جلد است.).

در این دو دعا تصریح شده که در میان راه‌های به سوی خدا راهی است که «اقرب الطرق» است. ما از این راه با نام «راه میان‌بُر سفر الی الله» یاد کردیم.

در عبارات عارفان هم چنین تصریحاتی داریم. استاد در جایی فرموده‌اند: 

«نفی خواطر در ضمن ذکر و با حربۀ ذکر، عبادت است و ممدوح شرع و بهترین طریق آن توجه به نفس است که اسرع طرق است برای نیل به مقصود» (لب اللباب، ص۱۵۳).



منابع : 

  • سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)، آیت‌الله علی رضائی تهرانی، صص545 تا 548