کمتر کسی به این زیبایی و اختصار دربارة علوم غریبه سخن گفته و بدین جهت ما همة عبارت را ترجمة نسبتاً آزاد کردیم و اینک به پاره‌ای نکات این گفتار اشاره می‌کنیم:
1 - کارهای خارق عادت دو دسته است، دسته‌ای از قبیل تردستی و چشم‌بندی است و واقعاً خارق عادت نیست، مانند شعبده و دسته‌ای واقعاً خارق عادت است، مانند سحر.
2 - هر خارق عادتی مستند به تأثیر اراده است و یقین به تأثیر و قوت اراده این کارهای عجیب را ایجاد می‌کند.
3 - یک راه عملی به عنوان آزمون برای کشف تأثیر ارادة قوی این است که انسان شخص یا چیزی را مدتی مورد توجّه تام خود قرار دهد، پس از مدتی آن را در برابر خود (در حاسّة خود) حاضر می‌بیند. مراد از حاسّه، خصوص چشم نیست بلکه هر حاسّه‌ای است و اگر اراده قوی باشد، می‌تواند آنچه را که در حاسّه خود می‌یابد، در غیر خود یعنی در احساس او ایجاد کند.
4 - معنای ایجاد در حاسّه خود یا دیگران، همه‌جا حقانیت به معنای تحقق خارجی نیست.
5 - صاحبان این ارادة تأثیرگذار دو دسته‌اند: گروهی بر قوت نفس خود متکی‌اند. اینان کاهنان، ساحران، اهل تسخیر و طلسم و ... می‌باشند و گروهی بر پروردگارشان اتکا دارند، اینان انبیا و اوصیا و اولیایند و کار آنها معجزه و کرامت است.
6 - ارادة انبیا و اولیا فانی در ارادة الهی است و لذا نه محدود است و نه مقیّد.
7 - فرق اعجاز و کرامت به تحدّی و عدم تحدّی برمی‌گردد.
8 - اراده‌های مؤثّر می‌توانند با یکدیگر به مقابله برخیزند و یکدیگر را ابطال کنند.
سحر بـا معجزه پهلو نزند دل خوش دار
سامری کیست که دست از ید بیضا ببرد(دیوان حافظ).
9 - علوم غریبه فراوانند که امّهاتشان ۵ علم است: سحر، تسخیر، طلسم، شعبده و کیمیا و ۴ علم دیگر به اینها ملحق است: علم اعداد و أوفاق و حروف، علم تکسیر، خواب مغناطیسی و احضار ارواح.
10 - در همة این علوم کتاب‌های فراوانی نوشته شده و قابل تعلیم و تعلّم است و بهترین کتاب در زمینة علوم پنج‌گانه از نظر شیخ بهایی کتاب «کلّه سرّ» است.
منابع :
- سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)، آیت‌الله علی رضائی تهرانی، صص 619 تا 621