نفس رحمانی گرچه در کلام جمله‌ای از عرفا، حقیقت واحدی است که از عقل اول تا عالم ماده را دربرمی‌گیرد و فقط تعینات خلقی و حضرات دوم و سوم و چهارم را شامل می‌شود، بزرگان عرفان نظری همچون قونوی، جندی، فرغانی و صائن‌الدین تُرکه، آن را شامل همه حضرات خمس می‌دانند؛ یعنی نفس رحمانی ظهور واحدی است که گستره آن از تعین اول تا عالم ماده را پوشش می‌دهد.
در آغاز، نفس رحمانی به صورت مندمج در تعین اول تحقق دارد، و پس از آن، این ظهورِ مندمج و نَفَسِ فشرده، آزاد شده، تعین ثانی و مراتب دیگرِ نظام هستی تا عالم ماده را به اقتضائات هر مرحله پوشش می‌دهد.
صائن‌الدین در تمهید القواعد در این باره می‌گوید:
وللنفس الرحمانی السرایه فی هذه المراتب الخمس والظهور بحسبها؛
(تمهید القواعد، چاپ انجمن فلسفه، ص۱۴۷)
و نفس رحمانی ساری در این مراتب و حضرات خمس است و به حسب آنها ظهور می‌یابد.
منابع :
- یزدان پناه – سید یدالله، مبانی و اصول عرفان نظری، ص 539
- امینی نژاد – علی، حکمت عرفانی، صص 307 و 308