محاسبة النفس، اثرى است به زبان عربى، در عرفان عملى و اخلاق، از سید على بن طاووس حسینى که به همراه «کشف الریبة» شهید ثانى و «محاسبة النفس» ابراهیم بن على کفعمى در یک مجلد منتشر شده و علامه طباطبایى نیز، مقدمه‌اى بر آن نگاشته است. با توجه به این که درباره کشف الریبة شهید ثانى و محاسبة النفس ابراهیم بن على کفعمى در مقاله‌هایی جداگانه پرداخته شده است، در اینجا فقط به محاسبة النفس اثر سید على بن طاووس حسینى پرداخته می‌شود.
ساختار
کتاب، داراى یک مقدمه و 5 باب است و برخى از ابواب آن مشتمل بر چند فصل است.
گزارش محتوا
باب اول، مشتمل بر آیاتى از قرآن کریم است که مقتضى لزوم همت نهادن به خودنگه‌دارى از گناهان و تطهیر نامه عمل مى‌باشد.
باب دوم، شامل روایاتى است که ارزش محاسبه نفس در شب و روز را براى محفوظ ماندن از خطرها بیان مى‌کند.
باب سوم، در بیان روزهاى معینى است که یادآورى آنها و احتیاط در امر محاسبه و مراقبه در آنها لازم است.
باب چهارم، درباره اوقات و مکان‌هاى قابل تعظیم و احترامى است که در آنها باید دقت بیشترى در حفظ نفس از بدى‌ها نمود.
باب پنجم، در بیان امورى است که مکلف براى احتیاط و یادآورى ارزش محاسبه به آنها احتیاج دارد.
مرحوم سید بن طاووس، مطالب کتاب خود را با آیه شریفه«و ان علیکم لحافظین کراما کاتبین یعلمون ما تفعلون» آغاز مى‌کند و با آیه کریمه«فبشّر عبادِ الذین یستمعون القول فیتبعون أحسنه أولئک الذین هدیهم الله و أولئک هم أولوا الألباب» به پایان مى‌آورد.
وضعیت کتاب
فهرست مطالب، در آخر کتاب ذکر شده است.
این کتاب، بارها مورد تجدید چاپ قرار گرفته و به جهت موجز و مفید بودن، بسیار مورد استقبال اهل معرفت واقع شده است.
منابع :
- ویکی نور