مهج الدعوات و منهج العبادات، به زبان عربى،
تألیف سید على بن طاووس حسینى حلى، متوفاى 664ق، در موضوع ادعیه و احراز است.
این کتاب، از آخرین تألیفات سید است که آن را در سال 662ق؛ یعنى دو سال قبل از وفات تألیف کرده است.
ساختار
کتاب، فاقد فصل‌بندى و باب‌بندى است.
سید رضى‌الدین بن طاووس، که قصدش تنها تهیه
کتابى در ادعیه بوده، تمام سندهاى ادعیه و روایات را حذف کرده و تنها به ذکر نام
راوى از امام(علیه السلام) اکتفا نموده است، البته در بسیارى از موارد نام مأخذ دعا را هم
آورده است.
ابن طاووس، در این کتاب، تنها ادعیه مطلقه را نقل کرده که اختصاص به زمانى خاص یا مکانى خاص ندارند؛ بر خلاف کتبى مانند«جمال الأسبوع» و «الإقبال» که نظر به زمان‌ها و مکان‌هاى خاص دارند.
گزارش محتوا
سید، ابتدا، احراز مختلف را از چهارده معصوم(علیهم السلام)، به ترتیب، نقل نموده است و در لابه‌لاى احراز آن بزرگواران، احرازى را نیز از افراد دیگر، مثل حضرت خدیجه و سلمان نقل کرده و داستان خوف منصور عباسى و نیز داستان ام عیسى بنت مأمون را بیان کرده است، سپس به ذکر دعاهایى که ائمه اطهار(علیهم السلام) در قنوت‌هاى خود مى‌خوانده‌اند پرداخته است، آن‌گاه احراز و عوذات مربوط به شداید و سختى‌ها، همچون دعاهاى مختلف پیامبر(صلی الله علیه و آله) در جنگ احد و احزاب و حنین و خیبر و روز وادى القرى و... را نقل کرده است.
در ادامه، به ذکر ادعیه حضرت فاطمه(سلام الله علیها) و سایر معصومین(علیهم السلام)، در موضوعات مختلف، مثل احتراز از دشمنان، قضاى حوائج، تضرع، گشایش روزى، دفع هر بلا، سجده شکر، استخاره، سفر، طلب روزى، استعاذه، طلب حج، زدوده شدن ستم، شکر، انتقام از ستم‌گر، رفع هر سختى و اندوه، دفع محذورات و... پرداخته است.
سپس حجب(دعاهایى که به‌سیله آنها از خداوند درخواست مى‌شود که بین دعا کننده و کسانى که قصد آسیب رساندن به وى را دارند، مانع و حجاب قرار دهد) روایت شده از پیامبر(ص) و ائمه(علیهم السلام) را به ترتیب، ذکر نموده است.
در ادامه، به نقل ادعیه‌اى که از پیامبران گذشته روایت شده، پرداخته است و نیز ادعیه و احرازى را با عنوان «دعاء ورد على خاطری» انشاء کرده است. هم‌چنین دعاهایى را به‌عنوان ادعیه متفرقه از کتب مختلف آورده است و در پایان کتاب، چند فصل، پیرامون اوقات استجابت دعا و صفات داعى و... نگاشته است.
وضعیت کتاب
در نسخه حاضر، قسمت‌هایى از کتاب(غیر از ادعیه و احراز)، توسط میرزا على اصغر صدرالمعالى، به فارسى ترجمه شده و با خط نستعلیق زیبایى در حاشیه کتاب آمده است.
ضمنا تصحیح نسخه هم توسط ایشان صورت گرفته و تاریخ آن، سال 1323(هم‌زمان با چاپ همان نسخه از کتاب) ذکر شده است.
- کتاب شریف «مهج الدعوات» بارها به چاپ رسیده، از جمله:
- در بمبئى، سال 1299 و در همان سال در ایران؛
- در سال 1334، در تبریز (در این چاپ، مقدمه‌اى با عنوان طاووسیه، از سید محمود حسینى طباطبایى تبریزى، در ابتداى کتاب آمده که شرح حال خاندان ابن طاووس است)؛
- چاپ کتاب، همراه با ترجمه صدر المعالی در حاشیه، در سال 1323(در این چاپ، کتاب دیگر سید، به نام «المجتنى من الدعاء المجتبى»، در آخر کتاب چاپ شده و رساله طاووسیه پس از آن آمده است)؛
- چاپ حاضر در برنامه، توسط انتشارات دار الذخائر قم از روى نسخه سال 1323، عکس‌بردارى شده است(در این چاپ، ترجمه و حواشى و رساله طاووسیه همراه کتاب است).
- نسخه سال 1323، در زمان مظفرالدین شاه قاجار، به‌وسیله آقا محمد مهدى تاجر منتشر شده و به قلم شیخ محمدحسن کرمانى است.
منابع :
- ویکی نور