نصوص الخصوص فى ترجمة الفصوص، اثر مسعود بن
عبدالله شیرازى(بابا رکنا)، شرحى فارسى بر «فصوص الحکم» شیخ محى‌الدین بن عربى مى‌باشد.
شارح، این شرح را به تشویق عارف بزرگ معاصرش، نعمان خوارزمى به رشته تحریر درآورده
است و در سال‌هاى 739 - 743؛ یعنى مدت چهار سال، در این تألیف اشتغال داشته و
تاریخ اختتام آن را خود او به شعر فارسى در پایان کتاب چنین گفته است:
محرم بد ز سال میم و جیم آنگه به ذال اندر که توفیقم رفیق آمد رسانیدم به پایانى
کتابى کو به ظاهر بحر و باطن درهمى ماند چنین گوهر نیابد کس به عمر خود به هر کانى
مقصودش از سال میم و جیم و ذال، سه حرف است(م، ج، ذ) که به حساب جمل معروف، 743 مى‌شود.
کتاب، شرح مبسوطى است که با عبارات ساده نزدیک به فهم، انشاء شده و به تقریب، جامع خلاصه‌اى از همه آن مطالب است که در شروح قبل از وى، مخصوصا شرح کمال‌الدین عبدالرزاق کاشانى و شیخ داود بن محمود قیصرى که بابا رکن‌الدین خود شاگرد بلاواسطه آنها بود، نوشته‌اند؛ به‌علاوه فواید تازه‌اى که خود بر مطالب شارحان قبل افزوده است.
شارح، خود در این باره مى‌گوید: «و مسمى گردانیدم به «نصوص الخصوص فى شرح الفصوص»، بنا بر دو معنى: یکى آنچه خلاصه کلام سابقان از شارحان و خاصه مشایخ و استادان خود بود، در آنجا یاد کردم و دیگر آنکه در بعضى از مواضع آنچه خاصه بر دل این بى‌چاره روى مى‌نمود، به آن ملحق گردانیدم». لازم به ذکر است که این شرح فقط مشتمل بر سه فص آدمى و شیثى و نوحى است.
نمونه‌اى از کار شارح:
«فما ألقى الا ما یلقى إلى و لا أنزل فى هذا المسطور إلا ما ینزل به على؛
یعنى من بر شما القا نکنم چیزى از تلقاء نفس خود، بلکه از آن القا کنم که به من ملقى شده و در این کتاب فرونیاورم و مرقوم نگردانم مگر آن چیزى که به من منزل شده؛ یعنى از حضرت محمدیه(ص) آنچه به من رسیده، از احکام انبیاء و اسرار اولیاء که او(صلی الله علیه و آله) از حضرت احدیت ذات، فراگرفته و معلوم کرده بود، من غیر از آن، با خلق نگویم و در این کتاب ننویسم و شیخ را (رض)، غرض از این گفتن آن است که تا محجوبان که در غواشى انکارند، نگویند که این کلمات، مفتریات اوست یا آنچه نفس او بدان مایل شده، به مقتضاى آن مسطور و مرقوم گردانیده، بلکه او(رض) در رسانیدن این کلمات، مأمور و مأمون بوده و این ضعیف به چند کس از ارباب قلوب رسید و از ایشان شنید که گفتند: ما در کشف خود از حقیقت این کتاب و معانى آن از ارواح انبیاء و اولیاء سؤال کردیم و همه ایشان هر یکى به عبارت خویش، آن را ستایش کردند.»
کتاب، توسط رجبعلى مظلومى، تصحیح و تحقیق شده است. فهرست مطالب و پیش‌گفتارى ارزش‌مند از استاد جلال‌الدین همایى، مشتمل بر معرفى بابا رکن‌الدین و پاره‌اى از مسائل مربوطه، در آغاز کتاب و فهرست نام‌هاى کسان و فهرست نام کتاب‌ها، در پایان آن ذکر شده است. پاورقى‌ها، به ذکر موارد اختلاف نسخ اختصاص یافته است.
منابع :
- ویکی نور