شرح فصوص الحکم یکى از شرح‌هاى معروف و مهم فصوص الحکم شرحى است که صائن‌الدین، على، معروف به ابن ترکه نگاشته است.
وى، در این شرح، افزون بر توضیح مشکلات متن، به لحاظ تخصصى که در علم حروف داشته، جاى جاى به گزارش مطالبى از این دست پرداخته و مناسبت‌هاى حرفى و عددى را توضیح داده است.
او هنگام تألیف شرح، به شروح مهم فصوص مراجعه مى‌نموده است، مانند شرح فصوص مؤیدالدین جندى، شرح فصوص عبدالرزاق کاشانى و شرح فصوص شرف‌الدین قیصرى و در پاره‌اى از موارد، مطالب آنان را مورد نقد و مداقه قرار داده است که این به غناى شرح افزوده است.
از ویژگى‌هاى دیگر این شرح، آن است که شارح، مواردى را که محل اختلاف نظر میان عارفان و حکیمان و فیلسوفان و متکلمان است، بسیار صریح و واضح بر مبناى عرفان، تفسیر و شرح مى‌نماید و از توجیه‌هاى عجیب و غریب دیگر شارحان اجتناب مى‌کند و حتى آنان را تخطئه مى‌کند و خلاصه اینکه حاضر نیست براى جلب توجه حکیمان و رضایت فیلسوفان، خصایص عرفانى را تعمیم دهد و از اهمیت آن بکاهد تا شامل حال دیگران هم بشود.
اشراف صائن‌الدین بر منابع نقلى شریعت، موجب شده که او در هر فرصتى، آیه و حدیثى را زینت کلام خود سازد، البته تلقى او از آیات و روایات، همچون تلقى اهل حدیث، ظاهرگرایانه نیست. طرح آیه و حدیث براى او مدخلى بوده تا به بحث استدلال و تأویل باطنى بپردازد.
ابن ترکه، این کتاب را به سال 814ق، در هرات به پایان برده است.
این شرح، به همت دانشمند فرزانه جناب آقاى محسن بیدارفر، به‌صورت منقح در دو جلد به زیور طبع آراسته شده است.
لازم به یادآورى است که شرح مذکور، مزین به حواشى متعددى است که بسیارى از آنها متعلق به حکیم الهى ملا على بن جمشید لورى است که با امضاى نورى مزین است و برخى از آنها با رمز «ه» مى‌باشد که به‌خوبى مشخص نیست از آن کیست. بعضى احتمال داده‌اند که شاید حواشى خود شارح باشد و پاره‌اى از حواشى، بدون امضا و یا رمز است که بیشتر جنبه توضیح و معنى الفاظ و مفردات غریب از منابع لغوى دارد.
جلد اول، مشتمل بر مقدمه تحقیق و مقدمه شارح و سپس شرح فصوص از فص آدمى تا فص عزیرى، در 564 صفحه و جلد دوم، از فص عیسوى شروع مى‌شود و به فص محمدى، آخرین فص کتاب، ختم مى‌گردد.
ناشر محترم، در پایان جلد دوم، فهارس متعددى را تنظیم نموده است که بسیار عالمانه است و از مزایاى این چاپ به حساب مى‌آید. لیست این فهارس عبارت است از: آیات، احادیث، آثار، اشعار عربى و فارسى، اعلام، منابع، اماکن، موضوعات، اصطلاحات و فهرست تفصیلى مطالب کتاب. این جلد، مشتمل بر 645 صفحه و در مجموع 1209 صفحه است.
منابع :
- ویکی نور