شرح گلشن راز، در قرن سیزدهم هجرى، به دست یکى از عارفان و حکیمان عهد قاجار، به نام ملا محمد ابراهیم سبزوارى، معروف به وثوق الحکماء که از شاگردان حاجى ملا هادى سبزوارى است، به رشته‌ى تحریر درآمده است. شارح، در این شرح، از افادات استاد خویش بهره برده است.
بنا به احتمالى که بعضى از بزرگان داده‌اند، این شرح در 28 شعبان 1353 به انجام رسیده و به سال 1330 در تهران در 414 صفحه به چاپ رسیده است. بنا به گفته استاد غلام‌رضا کیوان سمیعى در «مفاتیح الاعجاز»، صفحه 81: «این شرح، التقاطاتى چند از کتب مرحوم حاج ملا هادى سبزوارى است»
شارح، این شرح را به زبان فارسى نوشته و به فرمایش خودش: «به واسطه خواهش دوستى عزیز الوجود، در صدد تدوین بعضى از معانى مخفیه او به جهت ایضاح برآمده... و مشتمل بر بسیارى از آیات و احادیث و کلام عرفا و حکمایى که کلام گهربار ایشان در هر بیان باشد، چون ملح در طعام است»
این شرح، آکنده از کلمات و ترکیبات عربى
است. شیوه کار شارح چنین است که یک مصرع از گلشن راز را ذکر مى‌کند، آن‌گاه با کمک
گرفتن از آیات و روایات و کلام عرفا و حکما به توضیح واژه‌ها و ترکیبات آن مى‌پردازد
و سپس به سراغ مصرع دیگر مى‌رود و با همین شیوه ادامه مى‌دهد. به نمونه‌اى از کار
وى توجه کنید:
اگر خواهى که گردى مرغ پرواز
و از آن راهى که هبوط نموده‌اى، صعود کنى و
به آشیانه اصلى خود برسى، بمیر اى دوست تا یابى رهایى؛ کما قیل :
مرغان زآشیانه برون اوفتاده‌ایم گم کرده‌ایم ما ره گلزار خویش را
شرطش، چنان‌که خودشان مى‌فرمایند، این است
که:
جهان جیفه پیش کرکس انداز
چنان‌که نبى ختمى(صلی الله علیه و آله)، در حقش فرموده‌اند: «الدنیا جیفة و طالبها کلاب»
هست دنیا مثال مردارى طالبانش مثال
سگ باشند
لذا قال مولانا على(علیه السلام ) فى ذم ابناء الدنیا: «انما اهل الدنیا کلاب عاویة و سباع ضاریة یهر بعضها ببعض»»
کتاب، توسط دکتر پرویز عباسى داکانى، تصحیح و مقدمه‌نگارى و تعلیقه‌نگارى شده است. پاورقى‌ها، به ذکر اختلاف نسخ اختصاص یافته است. فهرست محتویات، در آغاز کتاب و فهرست‌های «اسامى»، «آیات»، «احادیث» و «اشعار» در پایان آن قرار گرفته است.
منابع :
- ویکی نور