همانند تعین اول، عارفان از این مقام نیز با نام‌های گوناگونی یاد کرده‌اند؛ همچون تعین ثانی، تجلی ثانی، حضرت علمیه و مقام واحدیت. نام های دیگری نیز در آثار عرفانی یافت می شوند؛ همچون مرتبه الوهیت، عالم معانی، حضرت ارتسام، مرتبه ثانیه و قاب قوسین که به عنوان شاهد، قطعه ای در بردارنده هر کدام نقل می شود.
مرتبه الوهیت
جامی وجه نام گذاری تعین ثانی به این نام را چنین بیان می کند:
فباعتبار أنّه أصل ظهور التعیّنات و منشأها و منشأ جمیع الکمالات المضافه إلى کل واحد منها و قبله توجّهاتها و مرجعها بسبب ذلک، و أن التجلّی الثانی الظاهر به و فیه أیضا أصل جمیع الأسماء الإلهیّه و کلها و مرجعها لذلک سمّی بمرتبه الألوهیه
(جامی ، نقد النصوص، ص 39)
مرتبه تعین ثانی به اعتبار اینکه سرمنشا ظهور تعینات و تمام کمالاتی است که به هریک از تعینات اضافه می شود، و نیز به این اعتبار که محل توجه تعینات است، مرتبه الوهیت نامیده می شود.
عالم معانی
این عبارت نیز به وجه نام‌گذاری تعین ثانی به عالم معانی اشاره دارد :
باعتبار تحقق جمیع معانی الکلیه و الجزئیه و تمیزها فیه تسمی بعالم المعانی
(جامی، منتهی المدارک، ص17)
به اعتبار تحقق تمام معانی کلی و جزئی و تمایزشان در آن مرتبه، عالم معانی نامیده شده است.
حضرت ارتسام
جامی در این عبارت هم به وجه نام گذاری تعین ثانی به چنین اسمی اشاره دارد:
و باعتبار ارتسام الکثره النسبیه المنسوبه إلى الأسماء الإلهیه و الکثره الحقیقیه المضافه إلى الکون و حقائقه فیه سمّی بحضره الارتسام
(جامی، منتهی المدارک، ص17)
و به اعتبار نقش بستن کثرت نسبی منسوب به اسمای الهی وکثرت حقیقی مضاف به کون و حقایق موجود در آن، حضرت ارتسام نامیده می شود.
مرتبه ثانیه
و باعتبار أنه صوره التعیّن الأول الذی هو أول مرتبه الذات الأقدس یسمّى بالمرتبه الثانیه
(جامی، منتهی المدارک، ص40)
و به این اعتبار که آن مقام صورت تعین اول است؛ یعنی همان مرتبه ای که نخستین مرتبه برای ذات اقدس الهی است، مرتبه ثانی نامیده می شود.
واحدیت و مقام جمع
و إذا أخذت بشرط شیء فامّا ان یؤخذ بشرط جمیع الاشیاءِ اللازمه لها کلیها و جزئیها، المسماه بالأسماء و الصفات فهی المرتبه الإلهیه المسماه عندهم بالواحدیه و مقام الجمع
(قیصری، شرح فصوص الحکم، تصحیح آشتیانی، ص22)
هنگامی که حقیقت وجود را به شرط شیء در نظر آوری، اگر به شرط تمام اشیایی که لازمه آن هستند؛ چه جزیی و چه کلی که اسما و صفات نامیده می شوند، در نظر آورد، در این صورت، همان مرتبه الهی است که نزد عارفان با نام واحدیت و مقام جمع شناخته می شود.
منابع :
- امینی نژاد – علی، حکمت عرفانی، ص 419
- یزدان پناه – سید یدالله، مبانی و اصول عرفان نظری، صص461-462