در مورد سیستم و خصوصیات آن تعریفات متعددی ارائه شده است که در اینجا چند وجه مشترک میان این نظریات برای درک بهتر مفهوم سیستم (یا نظام) آمده است:
- سیستم از اجزای مختلف تشکیل می‌شود. به عبارت دیگر یک واحد به تنهایی سیستم نیست.
- اجزای سیستم با هم در ارتباط و تعامل هستند. تا وقتی تعامل وجود ندارد صرفاً یک «مجموعه» داریم و نه یک سیستم.
- هر عنصر سیستم بر ویژگی های کل سیستم، موثر است.
- بین عناصر سیستم به لحاظ ویژگی های جزئی و نوع تاثیر بر کل سیستم، وابستگی متقابل وجود دارد، یعنی خصوصیات هر عنصر از سیستم و نیز نحوه تاثیر هر عنصر بر کل سیستم، بستگی به چگونگی رفتار حداقل یک عنصر دیگر از سیستم دارد.
با استفاده از تعاریف فوق نتیجه می گیریم که هر سیستم، یک کل است و نمی توان آنرا به اجزای مستقل تقسیم نمود. زیرا ویژگی های سیستم، در هیچ یک از اجزا به طور مستقل وجود ندارد. و اگر اجزا سیستم را ازهم جدا کنیم، خاصیت خود را از دست می دهند. به عنوان مثال چشم به عنوان جزئی از بدن انسان، اگر از بدن جدا باشد، نخواهد دید.
وقتی سیستم به اجزا مستقلی تقسیم شود، تعامل بین اجزا از بین می رود و سیستم خاصیت و توانایی های خود را از دست می دهد. اگر اجزا یک موجودیت با یکدیگر تعامل نداشته باشند، تشکیل یک مجموعه می دهند نه یک سیستم. به عبارت دیگر، مشخصه مهم یک سیستم، تعامل و ارتباط است و ویژگی های اصلی سیستم از تعامل اجزا بدست می آید نه از رفتار مستقل اجزا.
راسل ایکاف سیستم را اینطور تعریف می کند:
سیستم یک کل است متشکل از دو جزء یا بیشتر با پنج شرط :
- کل مورد نظر یک و یا بیش از یک ویژگی و یا کارکرد معین را دارا باشد.
- هر جزء بتواند رفتار یا ویژگی های کل را تحت تاثیر قرار دهد یعنی وجود همه اجزا ضرروی است.
- اجزاء می توانند با هم زیر مجموعه هایی را تشکیل دهند و حداقل یک زیرمجموعه ضروری از اجزاء وجود دارد که برای تحقق اهداف کلی کفایت می کند و هیچ یک از اجزا به تنهایی قادر به تحقق کارکرد کل نیست.
- تأثیرگذاری هر جز وابسته به رفتار و ویژگی های حداقل یک جزء دیگر باشد.
- تاثیر زیرمجموعه متشکل از اجزای ضروری به رفتار حداقل یک زیرمجموعه دیگر از همان سیستم وابسته است.
منابع :
- وردی نژاد – فریدون، تفکر سیستمی و نگرش سیستمی در اسلام، اینجا
- وردی نژاد – فریدون، سیستم، اینجا
- نعمتی - حسن، تفکر سیستمی، دانشگاه گلستان، اینجا
- موسسه متمم، تفکر سیستمی-درس ۷ : راسل اکاف و تدوین مدرن تفکر سیستمی، اینجا
- بینش - مسعود ، موانع تفکر سیستمی، اینجا
- زارع شحنه، مجید - قریب، غلامرضا ، نظریه سیستمی، اینجا
- ابوالحسنی - علی محمد، نظریه ی سیستم ها، اینجا