تشکیک در صحف کریمه مشایخ عرفان نیز معنون است و لکن با اصطلاح حکیم مشائى بلکه با تشکیک به نظر صاحب اسفار، فقط اشتراک لفظى دارد زیرا تشکیک در مرآى فؤاد عارف و مشهد شهود او به معنى سعه و ضیق مجالى و مظاهر حقیقت واحده است، یعنى تشکیک در ظهوراتست نه در حقیقت وجود و به نظر صاحب اسفار تشکیک به معنى اختلاف مراتب به شدت و ضعف و کمال و نقص و تقدم و تاخر و اولیت و ثانویت و اولویت و عدم آن در وجود است
خلاصه این که به راى مشاء، تشکیک در حقائق متباینه موجودات است و به نظر صاحب اسفار در حقیقت واحده ذات مراتب و در مشهد عارف در حقیقت واحده شخصیه.
ذات مظاهر، که آن دو را فائل و آفل مى داند و هر سه فریق وجود را اصل می دانند.
منابع :
- حسن زاده آملی – حسن، رساله وحدت از دیدگاه عارف و حکیم، صص: 61 و 62