در برابر دو نوع قیامت صغرای آفاقی و انفسی، دو نوع قیامت کبرای «آفاقی یا شرعی» و «انفسی» وجود دارد. و همچنان‌که از نام آنها پیداست، اختصاص به فرد خاصی ندارد و حشر و قیامت و رستاخیز همگانی است، منتها با تفاوتی که بین دو نوع از قیامت کبرا موجود است زیرا قیامت کبرای شرعی همان قیامتی است که موعود همة انبیاست و در قرآن و روایات خبر از آمدنش داده‌اند و بخش زیادی از متون دینی در شرح و بسط ویژگی‌های آن و اتفاقاتی است که در آن می‌افتد. و برخلاف مرگ طبیعی که قیامت شخصی است و مربوط به فرد خاصی می‌شود، این قیامت همة خلایق را شامل می‌شود.
قیصری در ادامة نوشته‌های سابقش و در مقام تبیین نوع چهارم از قیامت می‌گوید:
و قسم دیگری از قیامت، آن است که وعده داده شده و مورد انتظار همگان است
مثل آنکه خداوند متعال می‌فرماید:
روز قیامت بدون هیچ شک و تردیدی خواهد آمد (أَنَّ السَّاعَهَ آتِیَةٌ لَّا رَیْبَ فِیهَا) و غیر این از آیات دیگری که دلالت بر قیامت دارد.
(شرح فصوص الحکم قیصری، فصل نهم از مقدمه، ص ۴۱)
قیصری در ادامه چگونگی وقوع قیامت کبرا را شرح داده و همان مطلبی را که پیش‌تر دربارة اعدام عرفانی ارائه کرده بودیم، ارائه می‌دهد و می‌گوید:
وذلک بطلوع شمس الذات الاحدیّه من مغرب المظاهر الخلقیة وانکشاف الحقیقة الکلّیه وظهور الوحده التّامه وانقهار الکثره کقوله تعالی لمن الملک الیوم لله الواحد القهّار.
و (همچنان‌که با طلوع خورشید، شب به کنار می‌رود و روز هویدا می‌شود) قیامت با طلوع و درخشش خورشید ذات احدی از جانب غروب مظاهر خلقی و کشف حقیقت کلیه و ظهور وحدت تامه و مقهور شدن کثرات، تحقق می‌یابد همچنان‌که خداوند متعال می‌فرماید: لِّمَنِ الْمُلْکُ الْیَوْمَ لِلَّهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ (پادشاهی و سیطرة امروز از آنِ کیست؟ از آنِ خدای واحد قهار است ـ که غیری در میان نگذاشته است...)
منابع :
- امینی نژاد – علی، حکمت عرفانی، صص 571 تا 574