ابو سلیمان دارانی یا عبدالرحمن بن احمد بن عطیه (درگذشته ۲۱۵ هجری قمری) از مشایخ قدیم شام و اهل دارا (داری) است که دهی از ده‌های دمشق است. قبر وی در همان ده است. از آنجایی که وی استاد احمد بن ابی الحواری بود، که جنید بغدادی احمد را ریحانة شام لقب داده بود، احوال وی بیشتر از طریق احمد در بین بغدادیان رواج یافت. (بنگرید به رسالة قشیریة ذیل فهرست اعلام ابو سلیمان و احمد بن ابی الحواری)از ابو سلیمان پرسیدند: حقیقت معرفت چیست؟ جواب داد: «آن است که مراد جز یکی نبود در دو جهان». جنید از او نقل می‌کند که گفت: «ربما یقع فی قلبی النکته فی نکت القوم ایاماً فلا اقبل منه الا بشاهدین عدلین: الکتاب و السنة» و گفته است: «ابلغ الاشیاء فیما بین الله و بین العبد المحاسبة». از سخنان اوست: «من احسن فی نهاره کوفی فی لیله و من احسن فی لیله کوفی نهاره» «لکل شیء صدق و صدق الیقین الخوف من الله تعالی به»( سلمی، طبقات الصوفیه، ص ۷۴ و ذیل طبقات ص ۳۹۹؛ جامی، نفحات الانس، ص ۳۵؛ قشیری، الرسالة القشیریة، ص 59)، «اذا غلب الرجا علی الخوف فسد الوقت»( ایضاً در باب طریقت وی که خوف را بر رجا ترجیح می‌داد، بنگرید به عطار، تذکرة الاولیاء، ص ۲۷۸)، «اذا سکن الخوف القلب، احرق الشهوات و طرد الغفلة من القلب»( سلمی، طبقات الصوفیه، ص ۷۴ و ذیل طبقات ص ۳۹۹؛ جامی، نفحات الانس، ص ۳۵؛ قشیری، الرساله القشیریه، ص ۵۹). وی به شاگردش ابن ابی الحواری گفت: «ان طرق الاخره کثیره و شیخک عارف بکثیر منها الا هذا التوکل المبارک فانی ما شممت منه رایحه»( قشیری، الرسالة القشیریة، ص ۲۶۹). وی درباره عارف و کشفیات و وارداتش گفته است: «ان الله تعالی یفتح للعارف و هو علی فراشه ما لا یفتح لغیره و هو قائم یصلی».( قشیری، الرسالة القشیریة، ص ۴۴۲؛ عطار، تذکرة الاولیاء، ص ۲۸۲)
منابع :
- یزدان پناه-سید یدالله، سیری در تاریخ عرفان اسلامی، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)