ما یک تجربه عارفانه داریم و یک علم عرفان نظری، به تعبیر دیگر یک حقیقت داریم و یک علمی که از این حقیقت بوجود می‌آید. تجربه عارفانه آن حقیقتی است که عارف در فضای حضوری می‌یابد، تجربه‌ای است معرفتی که ناظر به واقع است.
به این تجربه عارفانه اگر عنصر تعبیر، توصیف و ترجمه اضافه شود و از ساحت حضور به حصول آید، علم عرفان نظری بوجود می‌آید. در واقع شاید عارفی همه حقائق را شهود کرده باشد اما تا زمانی که بازگو نکند آن را علم عرفان نظری نمی‌نامیم.
عرفان نظری را می‌توان به سه دوره تقسیم کرد:
- از آغاز تا ابن عربی (از حدود سال 200 تا حدود سال 600)
- از ابن عربی تا ملاصدرا (عمدتاً تا قرن 9)
- از ملاصدرا تاکنون (از حدود سال 1020 تاکنون)
منابع :
· یزدان پناه-سید یدالله، سیری در تاریخ عرفان اسلامی، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)