از جمله تشبیهات دیگر در این زمینه تشبیه حق به معنا، و عالم به صورت، و یا تشبیه حق به روح، و عالم به جسم است، و یا در پاره‌ای از آثار عرفانی و ادبیات استعاری، مغز مثال حق‌تعالی است که در پوستین خلق آمده است. البته باید دقت کرد که از این تمثیلات معنای حلول و امثال آن فهمیده نشود.
جامی در این زمینه می‌گوید:
... نزد این طایفه... عالم بجمیع اجزائه الروحانیه والجسمانیه والجوهریه والعرضیه، صورتِ حضرتِ الهیه است. ...
یاری دارم که جسم و جان صورت اوست چه جسم و چه جان هر دو جهان صورت اوست
هر معنی خوب و صورت پاکیزه کاندر نظر تو آید آن صورت اوست
(نقد النصوص، ص۹۵)
همچنین در جایی دیگر می‌گوید:
اگر غیر این دانی و بینی مَثَلش چنان باشد که کسی در باغ گوید که برگ را می‌بینم و باغ را نمی‌بینم، نه موجب مضحکه باشد؟!
این‌چنین فهم کن خدا را هم در همه، روی او ببین هر دم
می‌نگر هر صباح در فالق زآنکه خلق است مظهر خالق
ز آسمان و زمین و هرچه در اوست جز خدا را مبین همان در پوست
صاف معنی است وین صور درداند اهل معنی، ز نقش جان بردند
(نقد النصوص، ص2۵)
منابع :
- یزدان پناه – سید یدالله، مبانی و اصول عرفان نظری، صص 165 تا 166
- امینی نژاد – علی، حکمت عرفانی، صص 179 تا 200