نکته شایان توجه در عالم عقل آن است که در این عالم اجمال و تفصیلی همانند تعین اول و تعین ثانی وجود دارد، یعنی همچنان‌که در تعین اول، همه حقایق اسما و اعیان به نحو اجمالی و اندماجی وجود دارد، و سپس در تعین ثانی تفصیل یافته و همه اسمای الهیه و اعیان ثابته سر برمی‌آورند و از یکدیگر ممتاز می‌شوند، در عالم عقل نیز دو مرحله وجود دارد، در مرحله اول همه اسم‌های کونیه و اعیان خارجیه به نحو اجمال و اندراج و اندماج متحقق‌اند و در مرحله دوم تفصیل یافته و از یکدیگر ممتاز می‌شوند و مسیر برای ظهور عوالم دیگر و تنزل تا عالم مادّه فراهم می‌آید. بنابراین نسبت مرحله اول عالم عقل که «عقل کلی» نامیده می‌شود با مرحله دوم که «نفس کلی» نام دارد، دقیقاً همان نسبت بین تعین اول و ثانی است(ر.ک: مصباح الانس، وصل دوم از اصل دهم فصل اول، ص ۱۷۱) با یک تفاوت مهم که اجمال و تفصیل در تعین اول و ثانی، علمی و در عقل کلی و نفس کلی، وجودی است.
به بیان دیگر در عالم عقل، نخست عقل اول و سپس نفس کلی قرار دارد. عقل اول یا روح اعظم، حقیقتی است که همه حقایق را به صورت اندماجی و جمعی در خود دارد. همین حقایق در نفس کلی مفصل می شوند؛ چیزی همانند آنچه در تعین اول و تعین ثانی دیدیم . با در نظر داشتن این نکته، می توان عالم کبیر را انسانی پنداشت که روح او عقل اول و قلب او که حالت تفصیلی دارد، لوح محفوظ و نفس کلی است.
- امینی نژاد – علی، حکمت عرفانی، صص 497 تا 501
- یزدان پناه – سید یدالله، مبانی و اصول عرفان نظری، ص 525
- امینی نژاد – علی، بابائی-مهدی، کرمانی-علی رضا، مبانی و فلسفه عرفان نظری، صص 246 تا 248