فصوص شیخ اکبر در بیست و هفت کلمه است که مراد بیست و هفت مثال از امثله (انسان کامل) است نه آدم شخصى و نوح شخصى و داود و سلیمان شخصى و هکذا. فتبصر. و بعبارة اخرى هر یک از آن کلمات نوریه علیهم السلام مظهرى خاص از مظاهر الوهیتاند که الوهیت به هر یک از آنها بر وجه اکمل ظاهر شده است. و این کلمات سائر و دائراند و در افراد نوع انسان مطابق اعتدال مزاج و قابلیت و استعداد آنها ظاهر میگردند و ان شئت قلت هر کلمه در بیان مقامى از مقامات انسان است.
شیخ عارف محى الدین عربى در فصوص بیست و هفت کلمات تامات را عنوان کرده است بدانکه هر یک از آن کلمات مقامى از مقامات انسان است نه آدم شخصى ملحوظ است و نه شیث شخصى و نه نوح شخصى همچنین تا حکمت فردیه فى کلمه محمدیه ولى بهوش باش که نبوت مقامى را با نبوت تشریعى فرق گذارى و در التباس نیفتى بزبان حافظ گویمت:
قطع این مرحله بى همرهى خضر مکن ظلماتست بترس از خطر گمراهى
ممکن است که در برخى از اولیا همه آن کلمات اعنى مقامات جمع گردد ولى نبى تشریعى نباشد یک شاهد على (ع) انک تسمع ما اسمع و ترى ما ارى الا انک لست بنبى، و در برخى، برخى از آن مقامات آن بیست و هفت کلمه بیست و هفت باب معارف است و اگر گویى ابواب معارف انسانى بطور کلى و ام و اصل در این بیست و هفت حکمت و کلمه آمده است صواب است.
در این بیست و هفت فص باید در مدنظر داشته باشى که هیچ فصى شخصى نیست یعنى هر فصى مقامى از مقامات انسانى است.
منابع :
- حسن زاده آملی - حسن، هزار و یک نکته، نکته 58، ص 74 و نکته 13، ص33