همه موجودات عالم تجلی و ظهور حق اند و بهره ای از وجود ندارند، از این رو هنگامی‌که در نفخ صور، حق تعالی با صفت العزیز ظهور می‌کند، همه این صورت های مرآتی هلاک شده و از بین می‌روند و به بیان دقیق‌تر هلاکت ذاتی شان روشن می‌شود.
ظرف تحقق نفخ صور یک ظرف تاریخی نیست تا پنداشته شود که تا پیش از فرا رسیدن آن زمان کسی نمی‌تواند این حقیقت را ادراک و شهود کند بلکه حقیقت نفخ صور هم اکنون نیز قابل شهود است و عارفان با مشاهده همین حقیقت هم اکنون نیز هلاکت ما سوی الله و مفاد آیه : کُلُّ شَیْءٍ هَالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ (قصص، ۸۸) را با چشم دل می‌نگرند.
اهل معرفت اشیاء خارجی را سراب و و هم و کذب نمی‌دانند بلکه ایشان همه کائنات عالم را صورت های مرآتی حق تعالی می‌دانند
سراب چیزی جز وهم و کذب نیست و انسانی که برای یافتن و نوشیدن آب به سمت سراب می‌رود، هنگامی‌که به آن می‌رسد می‌فهمد که نه تنها آبی در این مکان نیست بلکه تصویر آب هم در آن نمایان نیست.
کَسَرَابٍ بِقِیعَةٍ یَحْسَبُهُ الظَّمْآنُ مَاءً حَتَّى إِذَا جَاءَهُ لَمْ یَجِدْهُ شَیْئًا (سوره نور آیه ۳۹) و در اثر یک خطای دید تصور می‌کرده که آن سراب تصویر آب را نشان می‌دهد، اما صورت مرآتی صادق و واقع‌نماست، مثلاً اگر چیزی روبه روی آینه قرار داشته باشد، انسان صورت واقعی آن را در آینه می‌بیند. عرفا به خود آن صورت، آینه و صورت مرآتی می‌گویند نه به جرم شیشه و جیوه. به بیان دیگر آینه‌ی عرفانی همان صورت منعکس و متجلی از صاحب صورت است که ممکن است در آب یا هر سطح شفاف دیگری یا اصلا بدون هیچ سطحی ظهور و تجلی بیابد، اما آینه عرفی همان جرم شیشه و فلز جیوه است که از حریم کلام بیرون است.
سراب دانستن اشیا مستلزم سفسطه و انکار واقعیت است، اما نظریه صورت مرآتی که در عرفان از آن به ظهور و تجلی می‌شود هرگز به سفسطه نمی‌انجامد زیرا واقعاً صورت صادقی در آینه نمایان است هرچند در خود آینه چیزی نیست. اما مراد عرفا از بطلان ذاتی این اشیا آن است که این صورت چیزی جز ظهور و تجلی صاحب صورت نیست و حقیقت در جای دیگری است نه در آینه و چنانچه صاحب صورت از روبه روی آینه کنار برود دیگر هیچ صورتی دیده نمی‌شود زیرا این صورت‌ها حدوثا و بقاءً قائم به صاحب صورت اند، مثلاً اگر نوزادی صورت سیبی را در آینه بیند به توهم اینکه آن صورت خود سیب است به سمت آن دست دراز می‌کند و به آینه چنگ می‌زند. اهل معرفت معتقدند کسانی که وجود را به ماسوی الله نسبت می‌دهند، نوزادان دارالغرور هستند، زیرا اشیا نظام هستی عکس و صورت مرآتی وجود حقیقی‌اند.
این قرآن کریم همه عالم را آیه و نشانگر حق می‌داند و وجود مبارک امام رضا علیه السلام در مناظره با عمران صابی رابطه حق و خلق را به رابطه صاحب صورت با صورت مرآتی تشبیه می‌فرمایند(توحید صدوق صفحه ۴۳۴ ، بحارالانوار جلد ۱۰ صفحه ۳۱۳ ) و نیز آنچه امام صادق علیه السلام درباره الله و اکبر فرمودند همگی معین و گواه آشکاری بر این تقریر هستند.
منابع :
- جوادی آملی – آیت الله، تحریر رساله الولایه، ج2، صص 53 و 54