عرفان شیعی

بنابراین آدمی سه گونه سفر دارد:

 سفری در قوس نزول تا رسیدن به عالم خاک. متاسفانه از این سفر اطلاعات دقیق فراوانی در دست ما نیست. مگر بنابر بعضی آراء که توضیحش خواهد آمد (قیصری در مقدمه فصوص، برزخی را که سالک بدان اطلاع می‌یابد برزخ نزولی می‌داند. اگر در دیگر درجات هم همین رأی را داشته باشد، مراحل سیر سالک در عوالم قبل الدنیا خواهد بود. استاد آشتیانی رحمة الله علیه در شرح زاد المسافر این مطلب را از محی‌الدین در فتوحات نقل می‌کند و می‌گوید قیصری از شیخ اکبر محی‌الدین عربی گرفته، ولی نام نبرده است.) و سفری در عالم مادّه که این سفر قبل از سلوک الی الله ارزش چندانی ندارد و مورد عنایت نیست و بعد از سلوک الی الله در سفر چهارم بسیار پرارزش است و سفری در قوس صعود تا رسیدن به «خدای رحمان» یا «کمال انسان». این سفر را سیر و سلوک می‌نامیم.