ابن سینا حکیم بزرگ ایرانی مسلمان و صدرالمتألهین، هر یک به طریق خاصّ خویش به اثبات این مدعا پرداختهاند که «عشق در همۀ موجودات وجود دارد»(ابن سینا در رساله العشق و صدرا در اسفار، ج۷).
ما روش ملاصدرا را کاملتر میدانیم و آن را چنین تقریر میکنیم:
عشق، کمال وجودی است.
هرچه کمال وجودی است، در همۀ مراتب هستی حضور دارد.
پس عشق در همۀ مراتب هستی حضور دارد.
توضیح مطلب این است که اگر وجود بسیط است، پس کمال وجود عین اوست و اگر وجود مشکک (دارای درجات) است، پس کمالات وجودی هم مشکک است. پس اگر عشق کمال وجودی است مانند وجود مشکک است و در همۀ مراتب هستی حضور دارد. این برهان دربارۀ همه کمالات هستی مانند علم، حیات، قدرت و ... جاری است.
عارفان هم معتقدند:
عشق همۀ عالم را فرا گرفته و هیچ ذرهای از عشق بی بهره نیست و این مطلب را مشهود خود میدانند. در آیات و روایت هم بر این مطلب تاکید شده است که شناخت الهی، تسبیح خداوند و محبت او و تلاش در مسیر رسیدن به او در همۀ موجودات وجود دارد.
منابع :
- سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)، آیتالله علی رضائی تهرانی، صص 210 تا 211