عرفان شیعی

اگر بگوییم شرح سلوک چیزی جز شرح تقوا و درجات آن نیست، سخن به گزافه نگفته‌ایم. دو تعبیر در قرآن کریم است که به نظر علامه طباطبایی یکی راه و دیگری هدف را روشن می‌کند.

یک جا خداوند می‌فرماید:

«فَاتَّقُوا اللَّه مَا اسْتَطَعْتُم»(تغابن/۱۶)؛

«در حد توانتان تقوا پیشه سازید»

و در جای دیگر می‌فرماید:

«اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِه‌» (آل عمران/۱۰۲)؛

«تقوای الهی را چنانکه حق تقواست پیشه سازید».

جملۀ نخست، راه و جملۀ دوم، هدف را می‌نماید.

در جای دیگر می‌فرماید:

«وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَیرَ الزَّادِ التَّقْوی‌» (بقره/۱۹۷)؛

«توشه برگیرید که بهترین توشه تقواست». 

پس تقوا توشۀ راه هم هست. در قرآن کریم بیش از ۲۰ اثر و خاصیت برای تقوای الهی ذکر شده است و در روایات اهل ‌بیت عصمت: بیش از ۱۰۰ اثر دیگر یاد شده است. به همین دلیل افزون بر نگارش کتابی در زمینۀ تقوا (۲۰ سال قبل که چنین تألیفی را آغاز کردم، جستجوی بسیار کردم تا اثری مستقل درباره تقوا بیابم که یافت نشد و تنها اثری که نسبتاً به صورت تحلیلی بحث تقوا را طرح کرده بود، دو سخنرانی از استاد شهید مطهری در کتاب ده گفتار بود که بسیار به کار آمد. خدایش با لواداران تقوا محشورگرداند. بعدها کتابی درباره تقوا با همت سازمان ائمه جمعه به چاپ رسید. این بسی مایه تأسف است که مبحثی چنین مهم که قاعدتاً باید صدها کتاب و مقاله درباره‌اش تدوین شود، این چنین مورد غفلت باشد.)، در این کتاب هم چندین بار از تقوا و آثارش یاد کرده‌ایم و ضرورتش را در سلوک یادآور گشته‌ایم. اما در اینجا تقوا را فقط به عنوان زادراه مورد بررسی قرار می‌دهیم.