رهرو آن نیست که گه تند و گهی خسته رود
رهرو آن است که آهسته و پیوسته رود (مثلی فارسی است)
سالک در آغاز سفر در خود شور و شوق زائد الوصفی احساس می‌نماید و گاه در بین سفر در هنگام ظهور تجلیات صوری این شور و شوق را احساس می‌کند و بدین جهت تصمیم میگیرد خود را وقف عبادت کند و اوقات خود را از عبادات و طاعات پر نماید و لذا از هرکس کلمه‌ای می‌آموزد و از هر غذای روحانی لقمه‌ای برمی‌دارد، اما این شور و شوق موقّت است و پس از چندی فروکش می‌کند و آن گاه که نفس به تنگ آمد، از این بارگران یکباره شانه خالی می‌کند و بار سفر را برای همیشه بر زمین می‌نهد و چنان از سفر و آداب او متنفّر می‌گردد که حتی اندک میلی نسبت به انجام کوچک‌ترین عمل مستحبّ و گاه واجب نمی‌یابد. راه حل این است که سالک از آغاز رفق و مدارا را پیشه‌ی خود کند و با در نظر گرفتن استعداد، خصوصیات روحی، وضع کار و شغل و مقدار تحمّل خود عملی را که توان مداومت آن را دارد انتخاب و بر آن مداومت کند و هرگاه به عبادت پرداخت، هنوز خسته نشده، دست از عبادت بردارد و نفس را استراحت دهد و هرگز عبادت را بر خود تحمیل نکند.
امام صادق علیه السلام فرمود:
«لَا تُکَرِّهُوا إِلَی أَنْفُسِکُمُ الْعِبَادَهٔ»(کافی، ج۲، ص۸۶)؛ «عبادت را بر خود تحمیل نکنید».
هم‌چنین حضرت از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نقل می‌کند که به امیرمؤمنان علی علیه السلام فرمود:
«یا عَلِی إِنَّ هَذَا الدِّینَ مَتِینٌ فَأَوْغِلْ فِیهِ بِرِفْقٍ وَ لَا تُبَغِّضْ إِلَی نَفْسِکَ عِبَادَهٔ رَبِّکَ فَإِنَّ الْمُنْبَتَّ یعْنِی الْمُفْرِطَ لَا ظَهْراً أَبْقَی وَ لَا أَرْضاً قَطَع» (کافی، ص۸۷)؛
«ای علی! همانا این دین محکم و استوار است پس با آرامش و مدارا در آن وارد شو و پرستش پروردگارت را بر خودت ناپسند مدار که سوارکار یکه‌تاز نه پشت مرکب را سالم باقی می‌گذارد و نه مسافتی را می‌پیماید».
گویا علی صلواه‌الله علیه به روایت نبوی عمل نموده که فرمود:
«قَلِیلٌ مَدُومٌ عَلَیهِ خَیرٌ مِنْ کَثِیرٍ مَمْلُولٍ مِنْه» (نهج‌البلاغه، حکمت ۴۴۴)؛ «کمِ با تداوم از زیادِ ملالت آور بهتر است».
منابع :
- سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)، آیت‌الله علی رضائی تهرانی، صص 332 تا 333