این که امام فرمود: «لا جبر و لا تفویض بل امر بین الأمرین» یعنى اینکه قضیه به عنوان منفصله حقیقیه نیست مثل «العدد اما زوج و امّا فرد» بلکه ثالث نیز هست یعنى از جبر تا تفویض حرف دیگرى است که نه آن باطل است و نه این باطل، بلکه حق محض است. مثل اینکه بگویى رنگ یا سبز است یا بنفش مىگوییم قضیه منفصله حقیقیه نیست رنگ دیگرى هم هست که مثلا زرد باشد و اینجا نیز همین طور است. نه قائل به جبر محق است و نه قائل به تفویض و حرف دیگرى وراى آن دو است که وَ ما تَشاؤُنَ إِلَّا أَنْ یَشاءَ اللَّهُ و انتساب افعال و اقوال به ماست که «خلقنا مختارین» همچنان که حضرت آدم صفى فرمود: رَبَّنا ظَلَمْنا أَنْفُسَنا نه شیطان جبرى اشعرى که رَبِّ بِما أَغْوَیْتَنِی گفت و اغوا را به حق نسبت داد.
منابع :
ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، علامه حسن زاده آملی، ص: 138