سلوک سفر به عالم توحید است و توحید یعنی یکی دیدن و کثرت ندیدن:
نشانی داده‌اندت از خرابات
که التوحید اسقاط الأضافات(محمود شبستری، گلشن راز)
انسان در دنیا در کثرت غوطه‌ور است و از باطن آن یعنی وحدت غافل است، سلوک یعنی از ظاهر کثرت گذر کردن و رسیدن به باطن آن، که وحدت است.
قرآن مجید چه عالی آخرت را که عالم وحدت و توحید است.
«هُنَالِکَ الْوَلایة لِلَّهِ الْحَقِّ» (کهف/۴۴)؛
«در آنجا ولایت و تصرف مالکانه مخصوص خداوندی است که حق است».
باطن دنیا که عالم کثرت و تکاثر است، معرفی می‌کند و می‌فرماید:
«یعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِنَ الْحَیاة الدُّنْیا وَهُمْ عَنِ الآخِرَة هُمْ غَافِلُونَ» (روم/۷)؛
«آنان از زندگی دنیا ظاهری می‌دانند و آنان از آخرت (که حقیقت دنیاست) غافلند».
پس مبدأ سلوک سالک به این اعتبار «کثرت» است. این تعبیر هم یک تعبیر فلسفی و هم تعبیری قرآنی است.
قرآن می‌فرماید:
«أَلْهَیکُمُ التَّکَاثُرُ * حَتَّی زُرْتُمُ الْمَقَابِرَ * کَلا سَوْفَ تَعْلَمُونَ * ثُمَّ کَلا سَوْفَ تَعْلَمُونَ * کَلا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیقِینِ * لَتَرَوُنَّ الْجَحِیمَ * ثُمَّ لَتَرَوُنَّهَا عَینَ الْیقِینِ * ثُمَّ لَتُسْأَلُنَّ یوْمَئِذٍ عَنِ النَّعِیمِ» (سوره تکاثر)؛
«مشغول کرد شما را زیاده‌طلبی، تا اینکه زیارت نمودید گورهایتان را، نه چنان است! به زودی می‌فهمید. آری! به زودی می‌فهمید که اگر علم یقینی داشته باشید، حتماً دوزخ را در دنیا می‌بینید و سپس با علم شهودی دوزخ را درمی‌یابید».
و می‌فرماید:
«اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیاة الدُّنْیا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَة وَتَفَاخُرٌ بَینَکُمْ وَتَکَاثُرٌ فِی الأمْوَالِ وَالأوْلادِ» (حدید/۲۰)؛
«بدانید که زندگی دنیا جز بازیچه و بیهوده و زینت و تفاخری میان شما و افزون‌طلبی در ثروت و خویشاوندان و فرزندان چیز دیگری نیست».
منابع :
- سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)، آیت‌الله علی رضائی تهرانی، صص 380 تا 381