فلاسفه می‌گویند: اکثر انسان‌ها حیوان بالفعل و انسان بالقوّه‌اند. انسان بالفعل کسی است که به مقام کمال آدمیت و خلیفة اللهی برسد، پس مبدأ سلوک حیوانیت است و سالک کسی است که می‌خواهد با قدم مجاهده از حیوانیت بگذرد و آدم شود.
مراد از این حیوانیت معنای فلسفی آن است. البته بسیاری از مردم از نظر باطن و حقیقت به معنای عرفی، حیوان بالفعل می‌شوند. این مطلب از نظر مکاشفات عرفانی هم مسلم است. آنان که چشم برزخیشان باز شده و انسان‌ها را به صور برزخیشان می‌بینند، انسان‌ها را، بر اساس ملکۀ غالب در هر یک، به صورت حیوانات گوناگون می‌بینند و گویا در «باغ وحش» زندگی می‌کنند.
خداوند متعال دربارۀ پاره‌ای از مردم فرموده:
«أُولَئِکَ کَالأنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ» (اعراف/۱۷۹)؛
«آنان همانند چهارپایان بلکه گمراه‌ترند» و از برخی دیگر به «شیاطین الانس»(انعام/۱۱۲) و «الوسواس الخناس» (سوره ناس) تعبیر کرده است.
منابع :
- سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)، آیت‌الله علی رضائی تهرانی، صص 381 تا 382