حجاب را به چند گونه تفسیر کرده‌اند که از آن جمله است:
1 - الحجابُ کلُّ ما سَتَرَ مطلبک عن عینک؛
«هرچه مقصودت را از چشمت بپوشاند، حجاب است».
2 - الحجاب حائلٌ یحول بین الشیئ المطلوب المقصود و بین طالبه و قاصده؛
«حجاب مانعی است که میان مقصد مطلوب و طالب آن مقصد جدایی اندازد».
3 - الحجاب انطباع الصُّور الکونیۀ فی القلب، المانعۀ لقبول تجلّی الحقّ (معجم المصطلحات الصوفیة، ص۷۳)؛
«حجاب نقش بستن صورت های «کًونی»(کون در عرفان به ماسوی الله گفته می‌شود) است در قلب که مانع تجلی حق در آن است».
دو معنای نخست، که اوّلی از ابن عربی و دومی از طوسی نقل شده، بیانگر معنای لغوی حجاب است و گویا این بزرگان برای حجاب معنای اصطلاحی خاصی در عرفان قائل نبوده‌اند، اما معنای سوم که از کاشانی است، روشنگر معنای حجاب در اصطلاح سلوک است. حجاب در این تفسیر یعنی هر آنچه که از صورت‌های کونی و نقش‌های غیر خدا در قلب سالک وجود دارد و مانع تجلّی ذاتی حق بر قلب سالک می‌شود.
حجاب در سلوک به دو قسم ظلمانی و نورانی تقسیم می‌شود. حجاب‌های ظلمانی عبارت است از نقائص و رذائل همانند بخل، طمع، شَرَه، حرص و ... و حجاب‌های نورانی کمالات محدودی است که سالک قبل از رسیدن به فنای مطلق به آنها متّصف می‌شود همانند مقام توکل، تسلیم، رضا و ... که همه تعین است. در مناجات شعبانیه آمده است:
«حتی تَخْرِقَ أَبْصَارُ الْقُلُوبِ حُجُبَ النُّور»؛
«تا دیدگان دل‌ها پرده‌های نور را بدرند».
این فقرۀ مناجات مانند روایات دیگری همچون حدیث معراج به خوبی بر وجود حجاب‌های نورانی دلالت دارد و قهراً هرگونه انکار این دسته از حجاب‌ها را بی‌معنا می‌سازد.
حافظ گوید:
بیا ای شیخ و از خمخانۀ ما
شرابی خور که در کوثر نباشد
از استاد پرسیده شده بود: شرابی که در کوثر نباشد، چیست؟
فرموده بودند:
«کوثر تعین است و شراب طهورِ عارف، تجلی ذاتی خداوند است که نام و نشان از سالک باقی نمی‌گذارد و او را به دیار اطلاق می‌فرستد و این از کوثر برتر است».
منابع :
- سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)، آیت‌الله علی رضائی تهرانی، صص 394 تا 396