بعضی حجاب‌های راه را ۱۴ حجاب دانسته‌اند. ۷ حجاب ظلمانی و ۷ حجاب نورانی و «زمین‌های هفتگانه» و «آسمان‌های هفتگانه» را کنایه از آن دانسته‌اند.
در آیات متعدد به هفتگانه بودن آسمان‌ها تصریح شده است، ولی دربارۀ زمین چنین تصریحی در قرآن نداریم، فقط در آیۀ ۱۲ سورۀ طلاق جملۀ «وَمِنَ الأرْضِ مِثْلَهُنَّ» بنابر یکی از احتمالات اشاره‌ای بدان دارد(مهر تابان، ص۹۷). آیه این است.
«اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَمِنَ الأرْضِ مِثْلَهُنَّ یتَنَزَّلُ الأمْرُ بَینَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلَی کُلِّ شَیءٍ قَدِیرٌ وَأَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحَاطَ بِکُلِّ شَیءٍ عِلْمًا»(طلاق/۱۲)؛
«خدا همان کسی است که هفت آسمان آفرید و همانند آنها از زمین آفرید. فرمان خدا بین آنها فرود می‌آید تا بدانید که خدا بر هر چیزی تواناست و بدانید که دانش خدا هر چیز را تا کنهش در بر گرفته است».
حجاب‌های ظلمانی همان حجاب‌های زمینی و حجاب‌های آسمانی همان حجاب‌های نورانی است.
نقد و تحلیل
الف) همان‌گونه که اشاره شد، آیه و دلیل محکمی که بر هفتگانه بودن زمین دلالت کند، در دست نیست.
ب) تطبیق «سموات سبع» بر حجاب‌ها و عوالم بین بنده و پروردگار با دشواری روبه‌روست و مقصود از آسمان‌های هفتگانه نیز در قرآن دقیقاً معلوم نیست.
ج) نهایت توجیه برای این نظر این است که هر یک از آسمان‌ها را به عقلی از عقول مرتبط بدانیم، آن‌چنان که مشائیان می‌گویند و عبور از هر یک را همان ارتباط با عقل بالاتر تفسیر کنیم. این توجیه از نظر بنا و مبنا نادرست است. بطلان نظریۀ افلاک بطلیموسی امروزه بسیار روشن است. همچنین بطلان رأی مشائیان در رابطه با عقول، مبرهن است.
آری، اصل وجود عالم عقل همچون عالم مثال مورد تأیید است، ولی کیفیت چینش عقول عشره مورد خدشه است.
د) برخی مکاشفات عرفانی بر اساس نظریۀ افلاک بطلیموسی طرح شده است که قهراً مورد تأیید نمی‌باشد و نشان از دخالت اعتقاد در کشف دارد.
منابع :
- سیر و سلوک (طرحی نو در عرفان عملی شیعی)، آیت‌الله علی رضائی تهرانی، صص 438 تا 439