بر اساس تجدد امثال، هر شیئی از آغاز پیدایش تا فنا، از بی‌شمار آفرینش‌های متعدد برخوردار است لکن سرعت این آفرینش‌ها و نو شدن‌ها آن‌چنان بالاست و به صورت متوالی و پی‌درپی است که هرگز به ادراک عادی بشر درنمی‌آید و عموم انسان‌ها از تجدد دائمی همة عالم از جمله خودشان در غفلت بسر می‌برند.
این غفلت اگرچه از یک سو بیانگر نقص است، لکن از سویی دیگر از جمله نعمت‌ها و الطاف الهی است زیرا احساس ثبات، موجب قرار و آرامش انسان می‌گردد به گونه‌ای که اگر یک لحظه واقعیت هستی آن‌چنان که هست بر او منکشف شود و زوال و اضمحلال دائمی و نو شدن‌های پی‌درپی را به مشاهده بنشیند، آن‌چنان هول‌انگیز و خوف‌آفرین است که ممکن است قالب تهی کند، محیی‌الدین ابن عربی با اشاره به این نکته می‌گوید:
فالعالم فی کل نفس من حیث الصورة فی خلق جدید لا تکرار فیه فلو شاهدته لرایت امراً عظیماً یهولک منظره ویورثک خوفاً علی جوهر ذاتک ولولا ما یویّد الله اهل الکشف بالعلم لتاهوا خوفاً.
(ابن عربی، فتوحات مکیه، ج۲، ص ۶۷۷)
عالم از حیث صورت در هر آنی در خلق جدید است و تکراری در او نیست که اگر تجدد عالم را مشاهده کنی، امری بزرگ خواهی دید که دیدن آن تو را به هول می‌آورد و موجب ترسی بر جوهر ذاتت می‌شود و اگر نبود آنچه که خداوند به علم، اهل کشف را تأیید کند، قطعاً از روی ترس به وادی سرگردانی دچار می‌شدند.
از جمله آیاتی که به صورت گسترده توسط ابن عربی مورد استشهاد قرار می‌گیرد، آیة شریفة «بَلْ هُمْ فِی لَبسٍ مِّنْ خَلْقٍ جَدِیدٍ» است، در این آیه نیز بر پوشیدگی حقیقت خلق جدید بر مردم تأکید شده است.
دم به دم نو می‌شود دنیا و ما غافلیم از نو شدن اندر بقا
(جامی، نقد النصوص، ص ۲۲۴)
منابع :
- امینی نژاد – علی، حکمت عرفانی، صص 528 تا 530