می دانیم که مسئله اصیل یا اعتباری بودن وجود، به عنوان یک مسئله متمایز ، تنها در فلسفه صدرائی و فلسفه اشراق سربرآورده است. ولی در بررسی نظرگاه مکتب مشائی همواره تلاش شده است که با بهره مندی از شواهد متنی و توجه به کلیت ساختار فلسفی آن دوره ، نظر حکمای مشاء در مورد اصالت وجود و نیز چگونگی ارتباط وحدت و کثرت موجودات استخراج گردد.
کسانی که چنین تلاشی می کنند به خوبی آگاهند که دستگاه فلسفی مشاء کمال و پختگی لازم در مباحث وجود شناختی را ندارد تا بتوان نظریه ای کاملا منقح از آن را انتظار داشت.
آنچه بیشتر در این زمینه به فلسفه مشاء نسبت داده می شود گزاره های زیر است :
o همه وجودها اصیل اند
o همه وجودات به تمام ذات تباین دارند
o همه وجودها در یک امر عام لازم، یعنی مفهوم وجود، شریک اند.
از گزاره های چهارگانه فوق بر می آید که از نظر مکتب مشاء کثرت حقیقی در جهان عینی برقرار است و این کثرات تنها از طریق امری که لازم عام آنها و خارج از ذاتشان تلقی می شود، ارتباط و وحدت می یابند.
این لازم عام همان همان مفهوم وجود است که به تمام کثرات خارجی حمل می شود.
بر اساس این نظریه ذات خارجی اشیاء به کلی با هم متباینند و اشتراکشان در یک مفهوم ذهنی است که خارج از ذات آنها ، اما در عین حال عرض لازم آنهاست. به بیان دقیق تر وجه اشتراک موجودات متباین خارجی در یک ویژگی انتزاعی است که از آن به خارج لازم تعبیر می شود.
اشتراک در چنین ویژگی ای، هرگز به اتحاد و اشتراک خارجی وجود های عینی مورد بحث نمی انجامد.
از نظر مشائیان صرف حمل یک وجود بر اشیاء متباین خارجی سبب حصول وحدتی حقیقی در ذات آنها نمی شود، زیرا وجود یک ویژگی انتزاعی است.
در این نظریه چنانچه مشاهده می شود وحدت از میان اعیان رخت بربسته و به امری انتزاعی و خارج از ذات اشیاء تبدیل شده است.
خلاصه این که : در حکمت مشائی، بنابر آنچه منسوب به آنهاست، وجودات گرچه اصالت دارند، حقایق متباین به تمام ذات‌اند که از نظر ذاتی هیچ اشتراکی ندارند و صرفاً در پاره‌ای خصایص انتزاعیِ خارجِ لازم، مشترک‌اند که یکی از این خصایص انتزاعی مشترک، وجود است.
بنابر این دیدگاه، عالَم واقع یا نفس‌الامر، صحنة کثراتی است که با هم هیچ ارتباط و وحدت و اشتراک ذاتی‌ای ندارند و فقط وحدت آنها در مفهوم وجود است. ازاین‌روی، وحدت وجود نزد حکیمان مشاء، صرفاً وحدتی مفهومی است.
منابع :
- یزدان پناه – سید یدالله، مبانی و اصول عرفان نظری، صص 154 تا 156
- امینی نژاد – علی، حکمت عرفانی، صص 139 تا 148
- مرادی- مژگان، زیر نظر دکتر حسینی شاهرودی، وحدت و کثرت وجود، اینجا