در چگونگی حمل این خصیصه انتزاعی که خارج از ذات ولی لازمه آن است می توان شدت و ضعف نیز یافت به بیان حکمای مشاء در حمل مفهوم عام بر موجودات، تشکیک وجود دارد این خصیصه انتزاعی بر واجب الوجود بیشتر از ممکن الوجود صدق می کند.
همان گونه که می دانید در هر تشکیکی به یک جهتِ تامین کننده وحدت و عینیت و یک جهتِ تامین کننده افتراق و امتیاز نیازمندیم که دومی باید به گونه ای به اولی بازگشت نماید. از آنجا که مشائیان اعیان خارجه را متباین به تمام ذات و فاقد جهت اشتراک حقیقی می دیدند جهت وحدت مورد نیاز در بحث تشکیک را به مفهوم عام لازم نسبت دادند. از نظر آنها نفس این مفهوم، در لزوم خود و در حمل خود بر موضوع ها شدت و ضعف دارد پس تشکیک را به این مفهوم عام نسبت دادند.
آنچه بیشتر پژوهشگران از ظاهر متون حکمت مشاء استخراج کرده اند چنین نظرگاهی است. همان گونه که روشن است این نظریه کثرت را در اعیان خارجی اصل قرار داده و به شدت بر آن تاکید می ورزد از این نظریه با نام تشکیک عامی وجود یاد شده است.
منابع :
- یزدان پناه – سید یدالله، مبانی و اصول عرفان نظری، صص 154 تا 156
- امینی نژاد – علی، حکمت عرفانی، صص 139 تا 148