آقامحمد مازندرانی بید آبادی در اصفهان متولد شد، دوران زندگی او در بحرانی ترین وقایع تاریخی ایران بود. اوایل عمر او مقارن با سقوط صفویه (سال 1135 هـ ق) و روی کار آمدن افاغنه و حاکمیت افغان ها و افشاریه که اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران با کشمکش های زیادی روبرو بود، و اواخر عمرش مصادف با حکومت کریم خان زند بود.
مرحوم بیدآبادی در اصفهان حدیث و علوم نقلی را از: میرزا محمدتقی الماسی (از نوادگان ملا محمدتقی مجلسی) ، حکمت را از: ملا اسماعیل خواجوئی مازندرانی و محمدتقی الماسی و به نقل از برخی، حکمت را از ملا عبدالله حکیم فرا گرفت.
او از مریدان و ارادتمندان، قطب الدین نیریزی، از پیشوایان سلسله ذهبیه بود، اگرچه قطب الدین، از پیروان مکتب صدرالدین شیرازی نیز، به شمار می رود. نیریزی شیرازی صاحب منظومه فصل الخطاب و شاگرد شاه محمد دارابی است و او نیز شاگرد یکی از شاگردان صدرا می باشد و بیدآبادی از این راه به صدرا متصل می گردد.
وی سپس در اصفهان، به تدریس علوم نقلی و عقلی و شرح فصوص و مصباح الانس و تمهید القواعد پرداخت. مدتی در مدرسه حکیم، به تدریس قرآن مشغول شد. شاگردان بسیاری تربیت کرد و دیگر آثار در عرفان نظری را نیز تدریس می کرد.
بیدآبادی به جز حکمت صدرالمتألهین، فلسفه مشاء و حکمت اشراق را درس می گفت و بعد نقش مهمی در رواج فلسفه ملاصدرا، داشت. تا زمان او هنوز حکمت صدرایی، به جریان مسلط تبدیل نشده بود، این مکتب اگرچه مورد توجه ارباب حکمت بود، ولی مقام شایسته خود را به دست نیاورده بود و بطور عمده در سلسله ای که با شاگرد برجسته او، آخوند ملاعلی نوری شروع شد، گسترش یافت.
صدرالدین کاشف دزفولی که از طریق بیدآبادی، به مکتب نیریزی، مربوط شده است و سیدعلی شوشتری که شاگرد بزرگ شیخ انصاری در فقه و از پیشوایان سلوک اخلاقی در حوزه نجف، با صدرالدین کاشف دزفولی مرتبط بود و به همین ترتیب شاگرد او، ملاحسینقلی همدانی و پیروانش تا عصر حاضر، در مسیر معنوی خاص خود، مدیون تعالیم بیدآبادی بوده اند.
از جمله برخی شاگردان اومیتوان از افراد ذیل نام برد: سید بحرالعلوم، آخوند ملا فتح علی، آقا سید مرتضی کشمیری، آقا سید احمد حائری، آقا میرزا علی قاضی تبریزی، حاج میرزا جواد ملکی تبریزی، آقا شیخ محمد بهاری، که هر یک نادر دهر و فرید عصر خود بودند.
عده ای دیگر از بزرگان علما و قرن 13 هجری قمری نیز، از شاگردان ایشان بودند. از جمله: آخوند ملا علی نوری، ملا محراب گیلانی، آخوند ملا نظرعلی گیلانی، میرزا ابوالقاسم خاتون آبادی (اصفهانی)، سید اسماعیل جزائری، ملا عبدالکریم اشراقی قاینی، میرزا محمدمهدی شهید اصفهانی خراسانی و حاج محمدابراهیم کلباسی (کرباسی) .
حکیم ملا علی نوری از شاگردان برجسته وی بود که خود نسل بزرگی از حکیمان متاله را تربیت نمود.
ملا محراب گیلانی ، میرزا عبدالجواد لاهیجی، و مولا عبدالکریم اشراق از شاگردان عرفانی ایشان بودند.
برخی آثار وی نیز عبارتند از : - آداب السیر و السلوک(که نامه ای به میرزای قمی در آداب سیر و سلوک است) ، التوحید علی نهج التجرید یا مبدأ و معاد یا رساله توحیدیه، حسن دل، حواشی بر اسفار صدرالمتألهین، دستورالعمل اخلاقی، دو رساله در سیر و سلوک، پاسخ به سید حسین قزوینی و فصلی در آداب تخلیه و تحلیه به فارسی، پندنامه یا رساله همتیه، حاشیه بر مشاعر ملاصدرا و حاشیه بر معانی الاخبار شیخ صدوق.
وی در تخت فولاد اصفهان مدفون است.
منابع :
- آشتیانی – سید جلال الدین، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم
- آشتیانی – سید جلال الدین، شرح فصوص الحکم (القیصری)
- امینی نژاد – علی، آشنائی با مجموعه عرفان اسلامی، صص 176 تا 228
- یزدان پناه – سید یدالله، مبانی و اصول عرفان نظری، صص 34 تا 60
- امینی نژاد – علی، حکمت عرفانی، صص 44 تا 51
- یزدان پناه - سید یدالله، فروغ معرفت، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، صص 146 تا 147