ویژگی ها و خصوصیات کلی تصوف قرن دوم را می توان بطور خلاصه اینگونه بیان کرد :
۱ - تصوف این قرن، دنباله زندگی و مسلک همان زهّاد قرن اول اسلامی بود که بشکل مبالغه آمیزتری ظاهر شد؛ یعنی زهد و انزوا و کناره جویی از دنیا و تحمل مشقت ها، توکل، ریاضت، قناعت و امثال آن بارزتر گردید .
۲ - در این قرن، صحبت از عشق و محبّت الهی بود. در بین این جماعت کسی که بیشتر از عشق و محبت الهی دم میزد، رابعه عدویه ( ف ۱۸۵ ه ق) است که ظاهراً تصوف واقعی با ظهور وی شروع شد؛ به این معنی که از اواسط قرن دوم - که دوران زندگی رابعه بود است - تخم تصوف واقعی کاشته شد.
۳ - موضوع وحدت وجود که در قرن های بعد، بسیار اهمیت یافت و یکی از مهمترین مباحث صوفیان شد و آنهمه مجادله و تکفیر و هیاهو ایجاد کرد و جماعتی در این گیر و دارها به هلاکت رسیدند، از اواسط همین قرن شروع شد و نمونه هایی از آن بشکل بسیار ساده در اقوال صوفیان این دوره دیده میشود .
۴ - از دیگر اموری که از اواسط قرن دوم در تصوف شایع شد، مهمتر تلقی شدن روح و باطن احکام شریعت نسبت به صورت و ظاهر آن بود .
۵ - دیگر آنکه در اواخر این قرن، زهّاد و عبّاد به اسم خاصی نامیده شدند که آن نام «صوفی» بود و نیز طریقه آنها، به اسم «تصوف» مرسوم گردید.
منابع :
- یزدان پناه-سید یدالله، سیری در تاریخ عرفان اسلامی، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)