در بحث از نظام تجلیات، از مقام ذات، تعین اول و تعین ثانی سخن گفتیم. در این پست، به نخستین مرتبه ای که – از نظر اهل معرفت – بی فاصله پس از تعین ثانی، اما خارج از صقع ربوبی قرار می گیرد، خواهیم پرداخت.
عالم عقل در اصطلاح فیلسوفان، به نام عالم عقول و مفارقات نیز شناخته می شود. البته میان شناخت اهل معرفت و اهل فلسفه درباره عالم عقل تفاوت اساسی وجود دارد. فیلسوفان با بهره مندی از توان محدود عقل خویش به برخی از ویژگی های کلی عالم عقل ، از جمله تجرد آن پی می برند، در حالی که عارفان با استفاده از عمق نفوذ کشف قلبی شان ، به تمام جزئیات این عالم آگاه می گردند.
اولین مرحله از تعین‌های خلقی که بلافاصله پس از تعین ثانی و صقع ربوبی قرار دارد، عالم عقل یا عالم ارواح است.
مهم‌ترین ویژگی این عالم، تجرد عقلانی موجودات متحقق در آن است، که به تعبیر جامی، مجردات عقلی ـ برخلاف مجردات برزخی در عالم مثال و موجودات عالم ماده که اشارة حسی برمی‌دارند‌ـ قابلیت اشاره حسی ندارند.
به عبارت دیگر مهم‌ترین ویژگی این عالم، تجرد عقلی آن است و علامت تجرد عقلی آن است که اشارة حسی نمی‌پذیرد، برخلاف مجردات مثالی و مادیات که هر دوی آنها با اختلافاتی در میان خود، قابلیت «اشارة حسیه» را دارند.
منابع :
- امینی نژاد – علی، حکمت عرفانی، صص 497 تا 501
- یزدان پناه – سید یدالله، مبانی و اصول عرفان نظری، ص 525
- امینی نژاد – علی، بابائی-مهدی، کرمانی-علی رضا، مبانی و فلسفه عرفان نظری، صص 246 تا 248