شیخ فخرالدین عراقی (۶۸۸/۶۸۶-۶۱۰ ق)، عارف و شاعر متخلص به عراقى. از عارفان و شاعران ایرانى است که در قریه کمجان همدان به دنیا آمد و در همدان به فراگیرى علوم متداول و ادبیات پرداخت.
دیرى نگذشت که در ایام جوانى به تدریس در مدرسه ى شهرستان همدان منصوب شد ولى با دیدن جماعتى از قلندران حال وى دگرگون شد و در پى ایشان به راه افتاد و به هندوستان رفت و در آنجا به خدمت بهاءالدین زکریاى مولتانى رسید و مرید وى شد و خرقه از او دریافت کرد و دختر شیخ خود را به همسرى برگزید و صاحب فرزندى به نام کبیرالدین شد.
پس از مرگ شیخ، هندوستان را ترک گفته به حج رفت و از آنجا رهسپار آسیاى صغیر شد. در قونیه به خدمت صدرالدین قونیوى رسید. از جمله مریدان شیخ در قونیه معین الدین پروانه بود. معین‌الدین به اشاره‌ى مولانا جلال الدین براى شیخ خانقاهى در شهر توقات بنا نمود و عراقى در آن خانقاه به ارشاد پرداخت.
وى بعد از مرگ معین الدین به مصر رفت ولى در آنجا زیاد توقف نکرد و به شامات بازگشت و سیزده سال پس از وفات پروانه در دمشق درگذشت و در جبل صالحیه (قاسیون) نزدیک مقبره محیى‌الدین عربى دفن شد. از آثار وى: دیوان شعر شامل: قصاید، غزلیات و دیگر قالب‌هاى شعرى؛ مثنوى «عشاقنامه» یا «ده‌نامه»، بر وزن «حدیقه ى» سنایى؛ «لمعات».
وی صاحب کتاب لمعات است، و دیوان شعر وی مشهور، از نواحی همدان است در صغر سن حفظ قرآن کرده بود و به غایت خوش می‌خوانده، چنانکه همه اهل همدان شیفته آواز وی بوده‌اند (نفحات الانس، ص ۵۹۹)
از شاگردان قونوی است، جزو کسانی بود که حالت سکر و صحو در او حاکم بود. در عرفان ادبی هم شخصیت برجسته‌ای دارد. (یزدان پناه-سید یدالله، سیری در تاریخ عرفان اسلامی، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره))
منابع :
- یزدان پناه-سید یدالله، سیری در تاریخ عرفان اسلامی، موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)
- انجمن مفاخر فرهنگی، اثرآفرینان، ج۴، ص۱۷۲.