شرف الدین داود بن محمود معروف به قیصری، متوفای سال ۷۵۱ ه. ق از اهالی قرمان در جنوب شرقی قونیه است که در جوانی به مصر رفت و سال‌ها در آنجا درس خواند و پس از بازگشت به ترکیه، «ارخان» -سلطان دوم عثمانی- اولین مدرسه را در مملکت خود برای وی بنا نمود.
قیصرى علاوه بر شرح فصوص و اثر عالى دیگر ملا عبد الرزاق، کتاب تأویلات القرآن، اصطلاحات الصوفیه را نیز نزد استاد قرائت نموده است. وى در رساله اى از استاد خود در برابر نقد و جرحى که طاعنان در مقام رد بر ملا عبد الرزاق نوشته اند سخت دفاع کرده است.
قیصری از مهم ترین شاگردان کاشانی و صاحب شرحی بر فصوص الحکم است که هم اکنون به عنوان متن درسی در محافل علمی تدریس می شود. این شرح از لحاظ قوت فلسفی و تبیین های عرفانی بی مانند است. وی در این شرح می کوشد تا فروع و لوازم مکتب ابن عربی را با تلاش های فلسفی و البته به واسطه شهود تبیین نماید.
وی در مقدمه این شرح طی 12 فصل یک دوره کامل از مباحث عرفان نظری را در قالب رساله ای مستقل آورده است.
شرح قیصرى براى کسانى که بخواهند متن کتاب را به درستى بفهمند، بهترین کتابست لذا در حوزه هاى علمى اصفهان و طهران این شرح را اساتید براى تدریس مناسبتر دیدند. شرح کاشانى عمیقتر و علمی تر و حاکى از انظار شخصى مؤلف است. ولى باز قیصرى مهارت خود را حفظ کرده و آنچه را که به رشته تحریر می آورد حاکى از عمق نظر و احاطه او به آراء قونوى و دیگر استادان این فنّ می باشد.
اهمیت آثار قیصری به ویژه شرح فصوص د را ین نهفته است که در عصر او که مکتب ابن عربی تقریبا تثبیت شده و بسط یافته بود، او کوشید فروع و لوازم این نظام معرفتی را با تلاش های فلسفی متکی بر شهود استخراج کند . تحقیقات و آورده های جدید و دسته بندی های تازه قیصری از دیگر ویژگی های آثار وی است. وی غالبا ناظر به آثار ابن عربی، قونوی و جندی است و ازآثار فرغانی کمتر استفاده نموده است.
مقدمه قیصری بر شرح فصوص - که از 12 فصل تشکیل گردیده است - به اندازه خود شرح وی بر فصوص دارای اهمیت می باشد چرا که درآن یک دوره کامل و عمیق مباحث عرفان نظری گنجانده شده است که نشانگر قدرت محقق قیصری در عرفان نشری است.
شرح تائیه ابن فارض کتاب دیگر اوست که بیشتر در حوزه عرفان عملی است و بسان شرح فصوص او دارای مقدمه ای سودمند است.
شرح خمریه این فارض و شرح قصیده میمیه این فارض از دیگر آثار اوست.
منابع :
- آشتیانی – سید جلال الدین، شرح مقدمه قیصری بر فصوص الحکم
- آشتیانی – سید جلال الدین، شرح فصوص الحکم (القیصری)
- امینی نژاد – علی، آشنائی با مجموعه عرفان اسلامی، صص 176 تا 228
- یزدان پناه – سید یدالله، مبانی و اصول عرفان نظری، صص 34 تا 60
- امینی نژاد – علی، حکمت عرفانی، صص 44 تا 51
- یزدان پناه - سید یدالله، فروغ معرفت، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ص 84